Năm 2023, nền cảnh kinh tế còn nhiều khó khăn, nhưng cũng là thời điểm thích hợp để các doanh nghiệp thực hiện tái cơ cấu. Diễn biến trên thị trường cho thấy, đó không chỉ là các thương vụ mua bán – sáp nhập (M&A) để mở rộng lĩnh vực hoạt động, mà còn là thoái vốn khỏi các lĩnh vực không phải hoạt động cốt lõi của doanh nghiệp. 

Tài chính – ngân hàng là tâm điểm 

Theo khảo sát toàn cầu năm 2022 của Deloitte, 70% công ty tham gia khảo sát cho biết đang cân nhắc thực hiện hai hoặc nhiều đợt thoái vốn trong 2 năm tiếp theo nhằm tăng cường khả năng phục hồi sau đại dịch Covid-19. Chuyên gia của Deloitte đánh giá, thoái vốn khỏi các lĩnh vực không phải hoạt động cốt lõi có thể giúp doanh nghiệp dễ dàng thích nghi và sẵn sàng ứng phó với các diễn biến phức tạp và khó đoán của nền kinh tế trong tương lai. Sau đó, khi đã quay trở lại giai đoạn tăng trưởng, doanh nghiệp có thể tính đến việc chuyển sang chiến lược M&A tấn công nhằm chuyển đổi mô hình mang tính chiến lược dài hạn hơn.

QUẢNG CÁO

Việc đẩy mạnh thoái vốn đã mang lại nhiều hàng hoá tốt hơn cho thị trường M&A. Ông Tiong Hooi Ong, Phó tổng giám đóc khối dịch vụ tư vấn giao dịch, PwC Việt Nam đánh giá, đã có sự gia tăng các quyết định chiến lược nhằm tối ưu hoá danh mục đầu tư, khi các nhà giao dịch thoái vốn nhằm tập trung nguồn lực vào việc nâng cao năng lực doanh nghiệp và chuyển đổi các lĩnh vực kinh doanh cốt lõi thông qua M&A.

Với thị trường Việt Nam, hoạt động thoái vốn đang diễn ra mạnh mẽ trong lĩnh vực tài chính – ngân hàng. Một số nhà băng dần rút ra khỏi mảng tài chính tiêu dùng để tập trung vào hoạt động cốt lõi hoặc phát triển mảng ngân hàng bán lẻ. Nổi bật nhất trong năm 2021 là thương vụ SMBC mua 49% cổ phần Công ty tài chính tiêu dùng FE Credit của VPBank (trị giá 1,3 tỷ USD). 

Hay dự kiến trong tháng 4 này, SHB chính thức tiến hành thương vụ chuyển nhượng 50% vốn của Công ty tài chính tiêu dùng SHB Finance cho Ngân hàng Krungsri (Thái Lan); và tiếp tục chuyển nhượng 50% số vốn còn lại sau ba năm. Cùng với lộ trình thoái 100% vốn khỏi công ty tài chính tiêu dùng, SHB cũng đã bày tỏ mong muốn tiếp tục tìm kiếm cổ đông chiến lược ngoại nắm giữ 15% cổ phần của nhà băng này. Chia sẻ tại Đại hội đồng cổ đông năm 2023, ông Đỗ Quang Hiển, Chủ tịch HĐQT SHB cho biết, chiến lược của nhà băng là chọn đối tác có thể đi cùng trong dài hạn 15-20 năm; tham gia cùng ngân hàng trong cả việc quản trị, điều hành, công nghệ chứ không chỉ là đầu tư vốn… 

Một số hoạt động thoái vốn khác phải kể đến là Petrolimex thoái vốn khỏi PGBank, VNPost thoái vốn khỏi Lienvietpostbank. 

Bên cạnh lĩnh vực tài chính – ngân hàng, năng lượng tái tạo, hàng tiêu dùng, bán lẻ cũng thu hút sự quan tâm của nhà đầu tư. Đơn cử trong lĩnh vực năng lượng, EDP Renovaveis S.A. nhà cung cấp năng lượng tái tạo nổi tiếng có trụ sở chính tại Madrid, Tây Ban Nha, đã ký kết với Tập đoàn Xuân Thiện để mua 2 dự án điện mặt trời tại tỉnh Ninh Thuận với giá 284 triệu USD. Trong lĩnh vực hàng tiêu dùng không thiết yếu, Công ty TNHH Sherpa, trực thuộc CTCP Tập đoàn Masan đã mua lại 65% vốn của CTCP Phúc Long Heritage với giá 260,6 triệu USD. 

Xu hướng M&A phòng thủ 

Diễn biến trên thị trường thời gian qua cho thấy, các nhà đầu tư quốc tế vẫn ưa chuộng hình thức liên doanh và M&A với đối tác trong nước chứ không phải là các giao dịch “mua đứt bán đoạn”. Bởi thị trường Việt Nam hiện nay đang được thống trị bởi nhà đầu tư nội địa, các nhà đầu tư ngoại mong muốn hợp tác, tôn trọng đối tác địa phương vì họ hiểu thị trường, hiểu cơ chế chính sách pháp luật trong nước.

Không giống như khi dịch Covid-19 bùng phát, thời điểm mà hoạt động M&A chững lại, theo các chuyên gia, giai đoạn hiện nay đa phần các doanh nghiệp vẫn có tâm thế lạc quan, tiếp tục tìm kiếm cơ hội tăng trưởng thông qua các thương vụ M&A. Trên phạm vi toàn cầu, nhu cầu thực hiện các giao dịch M&A xuyên quốc gia vẫn rất lớn, nhưng các CEO ngày càng thận trọng hơn khi lựa chọn đối tác cho các thương vụ. Họ ưu tiên mở rộng hoạt động sản xuất và theo đuổi các giao dịch tài chính trong biên chi phí thấp hơn, thay vì thực hiện chiến lược mở rộng toàn cầu một cách thuần tuý. 

Ông Lê Viết Anh Phong, Phó tổng giám đốc phụ trách dịch vụ tư vấn tài chính, Deloitte Việt Nam phân tích, bức tranh của nền kinh tế toàn cầu không thực sự khả quan khi lạm phát, chi phí vốn cao, thị trường tài chính bất ổn và sức cầu yếu, tiếp tục tạo áp lực cho kết quả kinh doanh và khả năng thanh khoản của doanh nghiệp.

Trước các áp lực trong ngắn hạn này, việc lành mạnh hóa bảng cân đối để duy trì hoạt động vẫn được xem là ưu tiên hàng đầu của nhiều doanh nghiệp tại Việt Nam. Vì vậy, nhiều khả năng trong năm nay chiến lược M&A phòng thủ tiếp tục diễn ra mạnh mẽ, với mục đích là tối ưu hóa danh mục tài sản, tạo thanh khoản để công ty tiếp tục tăng trưởng ở mảng kinh doanh chủ đạo và lành mạnh hóa cơ cấu tài chính. Theo đó, doanh nghiệp điều chỉnh danh mục đầu tư bằng việc thoái vốn tại một số hạng mục không quan trọng để tăng cường dòng vốn lưu động, huy động tiền tươi trong bối cảnh chi phí tài chính đang neo ở mức cao. 

 Các chuyên gia đánh giá, năng lượng tái tạo là một trong những lĩnh vực sôi động nhất năm 2022 được dự báo tiếp tục thu hút nhà đầu tư. Các giao dịch trong các lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, giáo dục, tiêu dùng và hỗ trợ tiêu dùng vẫn tích cực, trong khi các ngành còn lại cũng có nhiều cơ hội hơn. Trong lĩnh vực bất động sản, các nhà phát triển bất động sản quốc tế có thể tạo ra giá trị gia tăng cho dự án và chính doanh nghiệp bằng cách đưa nhà thầu, nhà thiết kế, nhà quản lý của tập đoàn mẹ vào dự án. Đối với các dự cao tầng hỗn hợp thương mại tại các trung tâm hành chính lớn, nhà đầu tư cũng quan tâm do mang lại dòng tiền đều đặn. Đồng thời các sản phẩm này thường phù hợp với các nguồn vốn đến từ các quốc gia có chi phí vốn thấp, có bộ phận quản lý nhiều kinh nghiệm.