(KTSG) – Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã có bốn lần giảm lãi suất điều hành trong năm 2023, diễn ra vào cuối quí 1 và quí 2, trong đó riêng trần lãi suất tiền gửi kỳ hạn dưới sáu tháng giảm ba lần, hiện duy trì ở mức 4,75% kể từ tháng 6-2023. Trước tình hình lãi suất trên thị trường liên tục chìm sâu và tạo đáy mới, chính sách tiền tệ có điều chỉnh để sát với thực tiễn?

Lãi suất tiền gửi tiếp tục chìm sâu

Trong những ngày cuối năm 2023 đầu năm 2024, mặt bằng lãi suất tiền gửi tiếp tục chìm sâu. Gần đây nhất là động thái giảm mạnh lãi suất tiền gửi của nhóm ngân hàng thương mại (NHTM) gốc quốc doanh.

QUẢNG CÁO

Cụ thể, Vietcombank giảm thêm 0,2 điểm phần trăm lãi suất tiền gửi có kỳ hạn 1 tháng – dưới 12 tháng, các kỳ hạn từ 12 tháng trở lên cũng giảm 0,1 điểm phần trăm. Đây là lần giảm thứ 2 liên tiếp của ngân hàng này chỉ trong vòng nửa tháng, với tổng mức giảm lên đến 0,5 điểm phần trăm ở các kỳ hạn dưới 12 tháng.

Trong khi đó, Agribank cũng có đến ba lần giảm lãi suất trong nửa cuối tháng 12-2023, với tổng mức giảm lên đến 1 điểm phần trăm ở các kỳ hạn dưới 12 tháng. BIDV và Vietinbank có hai lần giảm trong cùng khoảng thời gian với tổng mức giảm 0,8 điểm phần trăm kỳ hạn dưới 12 tháng và 0,3 điểm phần trăm kỳ hạn từ 12 tháng trở lên.

Có thể thấy lượng cung tiền mở rộng song hành với tốc độ tăng trưởng huy động vốn và tín dụng, do đó đã không gây sức ép lên lãi suất.

Sự điều chỉnh mạnh tay của nhóm big 4 đã dẫn dắt nhóm NHTM tư nhân đồng loạt giảm lãi suất huy động vốn trong những ngày qua.

Trong bối cảnh dư nợ tín dụng tăng đột biến trong nửa cuối tháng 12-2023 và hạn mức tín dụng năm 2024 được phân bổ ngay từ đầu năm, mặt bằng lãi suất tiếp tục chìm sâu có lẽ gây không ít bất ngờ. Điều này cho thấy thanh khoản của hệ thống vẫn đang duy trì trạng thái dồi dào. Hiện lãi suất vay mượn qua đêm trên thị trường liên ngân hàng chỉ xoay quanh 0,15%, kỳ hạn một tuần ở 0,2%% và hai tuần là 0,47%, tính đến ngày 12-1-2024.

Có một số yếu tố sau đã ảnh hưởng đến xu hướng này. Đầu tiên là lượng vốn đầu tư công chịu áp lực nên đã tăng tốc giải ngân vào cuối năm 2023, do đó dòng tiền cung ứng ra nền kinh tế có lẽ đã tăng nhanh hơn, tạo điều kiện cho các ngân hàng tiếp tục thu hút dòng tiền gửi vào hệ thống ngân hàng. Số liệu cho thấy giải ngân vốn đầu tư công năm 2023 dự kiến đạt 95% kế hoạch, tương đương gần 676.000 tỉ đồng, là mức cao nhất từ trước đến nay(1). Ngoài ra, lượng ngoại tệ đổ vào tiếp tục tăng mạnh nhờ hoạt động thu hút vốn đầu tư nước ngoài, hoạt động thương mại và kiều hối, nên càng tạo điều kiện để nhà điều hành mở rộng cung tiền.

Số liệu từ Tổng cục Thống kê cho thấy tổng phương tiện thanh toán tính đến ngày 21-12-2023 tăng 10,03% so với cuối năm 2022, gấp 2,6 lần mức tăng 3,85% của cùng kỳ năm 2022. Đáng lưu ý là trước đó, tính đến ngày 20-9-2023, tổng phương tiện thanh toán chỉ mới tăng 4,75%, cho thấy mức tăng chủ yếu dồn về quí 4 nói chung và tháng 12 nói riêng. Còn theo số liệu công bố của NHNN, tiền gửi vào hệ thống ngân hàng đã leo lên mức kỷ lục từ trước tới nay, khi đạt 13,5 triệu tỉ đồng tính đến cuối năm 2023. Có thể thấy lượng cung tiền mở rộng song hành với tốc độ tăng trưởng huy động vốn và tín dụng, do đó đã không gây sức ép lên lãi suất.

Bên cạnh đó, tháng cuối năm 2023 cũng chứng kiến các ngân hàng phát hành trái phiếu ồ ạt để cải thiện các tỷ lệ an toàn theo quy định, do đó càng giúp thanh khoản thêm dồi dào. Báo cáo từ Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam cho thấy trong năm 2023 các ngân hàng đã phát hành lượng trái phiếu 176.006 tỉ đồng. Trước đó, trong 11 tháng đầu năm 2023, con số này ở mức 120.058 tỉ đồng. Như vậy, riêng trong tháng 12-2023, nhóm này đã phát hành thêm đến 55.948 tỉ đồng.

Cần tạo thêm dư địa cho chính sách lãi suất

Trước tình hình lãi suất liên tục chìm sâu và tạo đáy mới như vậy, không loại trừ khả năng chính sách tiền tệ sẽ có những bước điều chỉnh để sát với thực tiễn. Cụ thể, dù nhiều dự báo của các tổ chức quốc tế và trong nước đều cho rằng lãi suất điều hành khó giảm thêm trong năm 2024 này, người viết vẫn kỳ vọng NHNN có thể “nhấn” thêm một bước giảm lãi suất điều hành trong năm nay, đặc biệt là ở lãi suất tiền gửi có kỳ hạn dưới sáu tháng.

Mặt bằng lãi suất tiền gửi có kỳ hạn dưới sáu tháng hiện đã cách khá xa mức trần 4,75%. Do đó, một bước giảm thêm trần lãi suất này về vùng 4-4,5% là có cơ sở.

Mặt bằng lãi suất tiền gửi có kỳ hạn dưới sáu tháng hiện đã cách khá xa mức trần 4,75%. Thống kê đến giữa tháng 1-2024, tiền gửi kỳ hạn một tháng có lãi suất thấp nhất chỉ còn 1,7% tại Vietcombank, một số ngân hàng niêm yết từ 2-2,5%, phần lớn ngân hàng giữ ở mức 3-3,7% và mức cao nhất hiện nay là 4,1% tại CBBank. Do đó, một bước giảm thêm trần lãi suất tiền gửi có kỳ hạn dưới sáu tháng về vùng 4-4,5% là có cơ sở, cũng như phù hợp với mặt bằng hiện nay.

Thời điểm giảm có thể xem xét ngay trong quí 1 này, như là thể hiện cam kết chính sách nới lỏng tiền tệ sẽ tiếp tục được duy trì trong năm 2024. Điều quan trọng hơn là dư địa giảm thêm lãi suất điều hành trong giai đoạn đầu năm còn rộng, khi các yếu tố lạm phát còn đang ở mức thấp, tỷ giá đang ổn định và thanh khoản hệ thống vẫn dồi dào.

Ngoài ra, việc giảm thêm lãi suất điều hành cũng chính là cách để chuẩn bị sẵn dư địa lớn hơn cho các đợt điều chỉnh tăng trong tương lai nếu buộc phải thực hiện, tránh gây ra các cú sốc đột ngột.

Trước thực tế khung lãi suất tiền gửi có kỳ hạn dưới sáu tháng của các ngân hàng hiện nay đều đã rời xa mức trần theo quy định, đã có không ít ý kiến cho rằng nên sớm bỏ quy định trần lãi suất tiền gửi. Dù vậy, công cụ này có lẽ vẫn sẽ được duy trì để trong trường hợp xu hướng lãi suất đi lên trở lại, nhà điều hành vẫn có cơ chế để neo và thực thi chính sách, kiềm chế sự biến động quá mạnh của lãi suất.

Cuối cùng, việc nhiều ngân hàng trung ương đang có kế hoạch giảm lãi suất trở lại trong năm 2024, đơn cử như Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) dự kiến có ba lần giảm trong năm nay với tổng mức giảm dự kiến 0,75 điểm phần trăm, còn thị trường kỳ vọng số lần giảm có thể lên đến con số 5, cũng tạo điều kiện cho các nền kinh tế khác, trong đó có Việt Nam, nới lỏng chính sách.

(1) https://nhandan.vn/giai-ngan-von-dau-tu-cong-cao-ky-luc-post791530.html