Liên quan đến vụ việc có dấu hiệu lừa đảo hàng gia vị và nông sản xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường UAE, ngày 24/7, Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam (VPA) có thông tin cập nhật về vụ việc  4 doanh nghiệp hội viên có nguy cơ mất hàng tại Dubai thuộc Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UEA) khi giao dịch với cùng 1 đối tác và kiến nghị các bộ, ngành liên quan có biện pháp hỗ trợ.

DN Việt Nam mất quyền kiểm soát bộ chứng từ gốc

Theo đó, đã có 5 container hàng gồm: Hồ tiêu (2 lô), hạt điều, quế, hoa hồi trị giá 516.761 USD của 4 doanh nghiệp, xuất khẩu cho bên mua là Công ty Bab Al Rehab Foodstuff Trading LLC (Dubai) – ngân hàng thu hộ bên mua là Ajman Bank PJSC. Hợp đồng xác định bên bán sẽ giao hàng tại cảng Jebel Ali Dubai – UAE trong tháng 6 và tháng 7/2023.

Điều khoản thanh toán là nhờ thu trả tiền trao chứng từ (D/P) thông qua ngân hàng Ajman Bank PJSC (có trụ sở chính tại Ettehad Street, Next to Etisalat Building, Mushairef, Ajman, UAE), tức là bộ chứng từ xuất khẩu sẽ được ngân hàng người bán giao tới ngân hàng người mua, sau đó người mua tới ngân hàng người mua thanh toán tiền. Sau khi ngân hàng người mua nhận đủ tiền sẽ đồng thời chuyển tiền hàng về ngân hàng người bán và giao phát bộ chứng từ xuất khẩu cho người mua để người mua tiến hành thủ tục nhập khẩu và kéo container ra khỏi cảng nhập.

Các ngân hàng Việt Nam dùng dịch vụ DHL chuyển phát bộ chứng từ gốc tới ngân hàng Ajman Bank PJSC và nhân viên ngân hàng Ajman Bank PJSC đã xác nhận ký nhận thành công cả 5 bộ chứng từ cho 5 container. 

Tuy nhiên, sau đó không rõ vì lý do gì các bộ chứng từ gốc không còn lưu tại ngân hàng Ajman Bank PJSC nên các ngân hàng Việt Nam đã liên tục yêu cầu ngân hàng Ajman Bank PJSC thanh toán nhưng không được thực hiện.

Nhận thấy sự trì hoãn, chây ỳ từ phía ngân hàng và người mua nên các công ty xuất khẩu đã kiểm tra trên hệ thống hãng tàu thì phát hiện 4 container hàng đã cập cảng (2 container hồ tiêu, 1 container quế và 1 container điều) đều đã được giao cho người có bộ chứng từ gốc. Tuy nhiên, các doanh nghiệp xuất khẩu chưa được ngân hàng bên mua thanh toán tiền hàng của 4 container này, trị giá khoảng 400.000 USD.

Khi doanh nghiệp xuất khẩu phát hiện vụ việc thì hàng đã được lấy ra khỏi cảng, không liên lạc được với người mua và công ty mua hàng cũng đã đóng cửa tại trụ sở đăng ký. Vì vậy, các công ty đã yêu cầu ngân hàng Việt Nam gửi điện đòi ngân hàng Ajman Bank PJSC trả lại bộ chứng từ gốc và liên tục có điện truy vấn, kể cả qua các hình thức khác là email và điện thoại trực tiếp, nhưng đến nay ngân hàng này vẫn chưa trả lời và chỉ thông báo là đã chuyển thông tin về trụ sở chính để giải quyết. 

Riêng container hoa hồi đang trên đường vận chuyển và dự kiến sẽ cập cảng Jebel Ali Dubai – UAE vào ngày 26/7 nhưng doanh nghiệp bán cũng đã bị mất quyền kiểm soát bộ chứng từ gốc.

Đề nghị các bộ, ban, ngành hỗ trợ

Được biết, Hiệp hội Hồ tiêu đã gửi công văn báo cáo Bộ Công Thương, Đại sứ quán, Thương vụ Việt Nam tại UAE. Đại sứ quán Việt Nam tại UAE đã gửi công hàm đi các cơ quan liên quan của UAE gồm Bộ Ngoại giao, Ngân hàng Trung ương, cảnh sát Dubai và ngân hàng Ajman Bank PJSC.

Ngày 18/7, Thương vụ Việt Nam tại UAE làm việc, trao công hàm cho ngân hàng Ajman BankPJSC. Sau buổi làm việc, Thương vụ Việt Nam tại UAE cho biết ngân hàng đã tiếp nhận hồ sơ và thông báo mọi việc liên quan sẽ do trụ sở chính của Ajman Bank PJSC xử lý. Ngày 20/7, Thương vụ Việt Nam tại UAE tiếp tục làm việc với cảnh sát Dubai để yêu cầu mở hồ sơ điều tra vụ án lừa đảo doanh nghiệp Việt Nam liên quan đến một khách hàng Dubai và ngân hàng Ajman Bank PJSC.

Hiện, Hiệp hội tiếp tục có công văn báo cáo Bộ Công Thương, Bộ Ngoại giao, Bộ NN&PTNT, Ngân hàng Nhà nước về tình hình khẩn cấp của sự việc và đề nghị các cơ quan hỗ trợ khẩn trương làm việc với các cơ quan chức năng của Dubai để chặn người mua/đại diện người mua đã lấy được bộ chứng từ gốc của container hoa hồi trước ngày 26/7. Nếu không kịp can thiệp với hãng tàu, với cảng vụ, với cảnh sát Dubai UAE trước ngày 26/7 thì chắc chắn container hoa hồi trị giá 126.300 USD sẽ bị mất trắng như 4 container hàng trước đó.

Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam cũng đề nghị Đại sứ quán UAE tại Hà Nội xem xét, yêu cầu các cơ quan chức năng liên quan của UAE và Dubai nói riêng có biện pháp xử lý sự việc. 

Cụ thể, yêu cầu ngân hàng Ajman Bank PJSC chịu trách nhiệm liên đới cho hành vi lừa đảo có tổ chức nhắm vào các doanh nghiệp Việt Nam và phải có trách nhiệm giúp thu hồi tiền hàng cho 4 container đã lấy hàng ra khỏi cảng theo đúng điều khoản thanh toán hợp đồng D/P. 

Đối với lô hàng container hoa hồi dự kiến cập cảng vào ngày 26/7, yêu cầu cảng vụ Jebel Ali Port Authority tại UAE giữ lại tại cảng, không cho người mua lấy hàng ra khỏi cảng vì lí do tranh chấp để có các bước xử lý tiếp theo.

DN phải thận trọng, đàm phán kỹ điều khoản thanh toán

Sau khi nhận được thông tin này, Vụ Thị trường châu Á – châu Phi (Bộ Công Thương) đã vào cuộc để bảo vệ doanh nghiệp Việt.

Cụ thể, Vụ Thị trường châu Á – châu Phi đã có Công hàm số 1465/AP-TACP gửi Đại sứ quán UAE tại Hà Nội đề nghị Đại sứ quán thông báo với các cơ quan có thẩm quyền liên quan xem xét và xử lý vụ việc.

Thương vụ Việt Nam tại UAE cũng cho biết đã có Công hàm gửi Bộ Ngoại giao UAE, cảnh sát Dubai, Ngân hàng Trung ương UAE và một số ngân hàng cũng như hãng tàu có liên quan.

Đồng thời, tiến hành làm việc với một số đơn vị như chi nhánh ngân hàng có liên quan tại Dubai, hãng tàu, cơ quan chức năng của cảng Jebel Ali, cảnh sát Dubai và nộp hồ sơ trình báo về vụ việc.

Theo Vụ Thị trường châu Á – châu Phi, hiện nay tình trạng lừa đảo tại thị trường khu vực Trung Đông đã xuất hiện nhiều hơn trước, chủ yếu tập trung ở các công ty thương mại có quy mô nhỏ. Hình thức lừa đảo phổ biến nhất hiện nay là doanh nghiệp nước ngoài khi ký hợp đồng mua bán với công ty Việt Nam thường yêu cầu điều khoản thanh toán TT (chuyển tiền bằng điện) hoặc phát hành séc cho bên bán cầm cố. Đây là hai hình thức có nhiều rủi ro nhất.

Với hình thức trả sau, bên mua nhận hàng rồi mới thanh toán tiền cho bên bán. Cùng với đó là hình thức phát hành séc có giá trị trong một khoảng thời gian nhất định rồi giao cho bên bán cầm cố.

Phương thức này có nhiều rủi ro như bên mua phát hành séc mà không có tiền trong tài khoản, còn bên bán không thể đến ngân hàng bên mua để nhận tiền vì không có thẻ căn cước. Bên bán cũng không thể kiểm tra thông tin tài khoản của bên mua vì ngân hàng tại một số nước Trung Đông không cung cấp thông tin khách hàng cho bên thứ ba.

Để tránh những thiệt hại đáng tiếc có thể xảy ra, Bộ Công Thương khuyến cáo doanh nghiệp Việt Nam khi giao dịch với doanh nghiệp nước ngoài phải thận trọng và đàm phán kỹ điều khoản thanh toán để bảo đảm an toàn nhất. Cụ thể, các phương thức thanh toán như mở thư tín dụng do ngân hàng lập ra theo yêu cầu của đối tác (LC) hoặc đại diện doanh nghiệp sang tận nơi giao chứng từ và nhận tiền. Ngoài ra, phương thức thanh toán DP (nhờ thu kèm chứng từ) có mức độ an toàn hơn so với thanh toán TT và séc.

Bộ Công Thương cũng lưu ý các ngân hàng bên bán khi chuyển giao chứng từ cho ngân hàng bên mua phải bảo đảm an toàn, tránh trường hợp xảy ra như các vụ việc nêu trên do khâu giao chứng từ và nhận chứng từ (nhân viên an ninh ngân hàng) không có ký nhận. Theo đó, dẫn đến việc nhân viên an ninh ngân hàng giao chứng từ cho bên mua để đi nhận hàng mà bên mua không thanh toán tiền với ngân hàng để trả cho ngân hàng bên bán.

Phan Trang