Ngày 19/3, Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) nhận được hồ sơ đề nghị khởi xướng điều tra và áp dụng biện pháp chống bán phá giá đối với sản phẩm thép cán nóng HRC nhập khẩu từ Trung Quốc và Ấn Độ vào Việt Nam của 2 doanh nghiệp sản xuất thép cán nóng là Tập đoàn Hòa Phát và Formosa Hà Tĩnh.

Tuy nhiên, sự việc này vấp phải làn sóng phản đối của các doanh nghiệp sản xuất tôn mạ và ống thép Việt Nam. Ngày 10/4 mới đây, 12 doanh nghiệp tôn mạ và ống thép Việt Nam với tổng sản lượng sản xuất tôn mạ chiếm đến 85% thị phần ngành tôn mạ tại Việt Nam đã tiếp tục gửi công văn lên Bộ Công Thương và các cơ quan chức năng khẳng định: “Tập đoàn Hòa Phát hoặc một trong số các công ty con của Tập đoàn Hòa Phát không đủ tư cách pháp lý để nộp đơn đề nghị khởi xướng điều tra và áp thuế chống bán phá giá đối với HRC nhập khẩu từ Trung Quốc”.

Vừa nhập khẩu HRC từ Trung Quốc, vừa kiện bán phá giá

Trong công văn, 12 doanh nghiệp tôn mạ và ống thép Việt Nam dẫn số liệu của Hải quan, cho biết: 5 công ty con thuộc sở hữu của Tập đoàn Hoà Phát đã nhập khẩu HRC từ Trung Quốc trong giai đoạn từ năm 2019 đến hết tháng 2/2024. Riêng năm 2023, các công ty con này đã nhập khẩu số lượng hơn 305.000 tấn HRC từ Trung Quốc, gấp nhiều lần so với năm 2022.

Đáng nói, các công ty con của Tập đoàn Hòa Phát đang nhập khẩu các mác thép HRC từ Trung Quốc, mà các mác thép HRC này hoàn toàn nằm trong năng lực sản xuất của Tập đoàn Hòa Phát, cũng như Tập đoàn Hòa Phát đang bán các mác thép HRC này tại cả thị trường nội địa lẫn thị trường xuất khẩu .

“Như vậy, Tập đoàn Hòa Phát có sản xuất và bán nội địa, bán xuất khẩu các mác thép HRC mà các công ty con của Tập đoàn Hòa Phát nhập khẩu từ Trung Quốc trong giai đoạn 1/1/2019 – 29/02/2024”, các doanh nghiệp tôn mạ, ống thép cho biết.

Ngoài ra, tập thể 12 doanh nghiệp tôn mạ và ống thép Việt Nam khẳng định rằng: Tập đoàn Hòa Phát hoặc một trong số các công ty con không đủ tư cách pháp lý để làm nguyên đơn trong việc nộp đơn đề nghị khởi xướng điều tra chống bán phá giá đối với HRC nhập khẩu từ Trung Quốc. Bởi, theo quy định của Luật Quản lý Ngoại Thương số 05/2017/QH14, định nghĩa “ngành sản xuất trong nước” nêu rõ rằng: “Trong trường hợp nhà sản xuất trong nước trực tiếp nhập khẩu hàng hóa bị điều tra hoặc có mối quan hệ với các nhà xuất khẩu hoặc nhập khẩu hàng hóa bị điều tra thì nhà sản xuất này có thể không được xem là nhà sản xuất trong nước”.

Các doanh nghiệp tôn mạ và ống thép khẳng định rằng: Trong bối cảnh nguồn cung HRC nội địa đang chỉ đáp ứng được 30% nhu cầu trong nước, việc nộp đơn đề nghị khởi xướng điều tra chống bán phá giá HRC chỉ hướng đến mục đích duy nhất là làm tăng giá nhập khẩu HRC từ Trung Quốc vào Việt Nam, bất chấp các tác động nghiêm trọng đến các doanh nghiệp tôn mạ và ống thép Việt Nam nói riêng và các ngành nghề khác nói chung.

Trước thông tin có thể sẽ khởi xướng điều tra chống bán phá giá đối với sản phẩm thép cán nóng HRC nhập khẩu từ Trung Quốc vào Việt Nam, ông Vũ Văn Thanh, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Hoa Sen lo ngại: Nếu áp thuế chống bán phá giá đối với thép HRC nhập khẩu, sẽ khiến nguồn cung ngày càng khan hiếm và vô hình chung sẽ tạo ra thế độc quyền cho 2 doanh nghiệp sản xuất trong nước. Khi đó, các doanh nghiệp trong ngành tôn mạ và ống thép sẽ chịu ảnh hưởng nghiêm trọng và người tiêu dùng cũng sẽ phải sử dụng thép nội giá cao.

Xem xét thận trọng thiệt hại đối với các doanh nghiệp tôn mạ, ống thép 

Liên quan đến yêu cầu khởi xướng điều tra và áp dụng biện pháp chống bán phá giá đối với sản phẩm thép cán nóng HRC nhập khẩu từ Trung Quốc, Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ Thương mại, ông Chu Thắng Trung cho biết: Hồ sơ yêu cầu áp thuế chống bán phá giá đối với thép cuộn cán nóng HRC mà các doanh nghiệp gửi chưa đầy đủ để Bộ Công Thương ra quyết định khởi xướng điều tra.

Về quy trình, ông Chu Thắng Trung cho biết thêm: Khi nhận thấy có dấu hiệu của hành vi bán phá giá hàng hoá nhập khẩu, gây thiệt hại cho ngành sản xuất trong nước, các doanh nghiệp có quyền nộp hồ sơ yêu cầu khởi xướng điều tra chống bán phá giá. Cục Phòng vệ Thương mại sẽ thẩm định tính hợp lệ của bộ hồ sơ trong vòng 15 ngày. Sau thời gian này, nếu hồ sơ chưa hợp lệ, cơ quan điều tra sẽ thông báo các doanh nghiệp là bên nguyên đơn nộp hồ sơ bổ sung.

Đối với hồ sơ hợp lệ, trong vòng 45 ngày, căn cứ vào kiến nghị của cơ quan điều tra, Bộ Công Thương sẽ ra quyết định về việc có khởi xướng điều tra hay không điều tra. Thời hạn điều tra sẽ kéo dài trong khoảng 12 – 18 tháng. Trong thời gian đó, Cục Phòng vệ Thương mại sẽ yêu cầu các bên liên quan cung cấp chứng cứ để xem xét một cách toàn diện, khách quan. Từ đó, Cục Phòng vệ thương mại sẽ kiến nghị và Bộ Công Thương sẽ đưa ra kết luận cuối cùng về việc áp thuế hay không và mức thuế là bao nhiêu.

“Trong quá trình điều tra, Cục Phòng vệ Thương mại sẽ xem xét tất cả yếu tố khách quan nhất, trên cơ sở đó kiến nghị lên Bộ Công Thương ra quyết định cuối cùng. Kể cả khi Bộ Công Thương quyết định khởi xướng điều tra cũng sẽ chưa có biện pháp nào áp dụng đối với thép cán nóng nhập khẩu. Thời điểm hiện tại, chúng tôi chưa thể nói trước được điều gì, chúng tôi sẽ cân nhắc trong quá trình điều tra”, ông Trung nói thêm.

Ngoài ra, trong quá trình điều tra Cục Phòng vệ Thương mại sẽ xem xét thận trọng và kỹ lưỡng các thiệt hại đối với các doanh nghiệp tôn mạ, ống thép nếu khởi xướng điều tra chống bán phá giá đối với thép cán nóng nhập khẩu từ Trung Quốc.

Trao đổi với Báo Điện tử Chính phủ, Thứ trưởng Nguyễn Sinh Nhật Tân cho biết: Vụ việc này đang có 2 luồng ý kiến. Một luồng ý kiến ủng hộ việc điều tra và áp dụng biện pháp chống bán phá giá, luồng ý kiến khác của các doanh nghiệp trong ngành thép lại có quan điểm phản đối, đề nghị không khởi xướng điều tra.

Bộ Công Thương sẽ thực hiện theo đúng quy định của Luật Quản lý Ngoại thương và các quy định liên quan. Theo đó, vụ việc phải trải qua đầy đủ từ các khâu tiếp nhận hồ sơ, nghiên cứu hồ sơ, yêu cầu bổ sung hồ sơ, đánh giá tính hợp lệ đầy đủ thì mới áp dụng điều tra. Trong điều tra phải thực hiện các quy trình rất chặt chẽ và kết quả điều tra cũng có thể là áp dụng hoặc không áp dụng biện pháp chống bán phá giá.

“Phải có đầy đủ các cơ sở khoa học, thực tiễn, các bằng chứng để minh hoạ cho việc nên hay không nên áp dụng. Chúng tôi vẫn đang xem xét và tiếp tục yêu cầu các bên cung cấp, bổ sung thêm hồ sơ, chưa đưa ra quyết định hay kết luận cuối cùng là có điều tra hay không”, Thứ trưởng Tân nói.

Ngày 9/4, trong thông báo của Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương), Cục cho biết đã có thông báo đề nghị các doanh nghiệp là bên nguyên đơn nộp hồ sơ tiếp tục hoàn thiện, bổ sung hồ sơ để làm rõ các nội dung, thông tin có liên quan đến cáo buộc về hành vi bán phá giá của hàng hóa nhập khẩu, thiệt hại của ngành sản xuất trong nước và mối quan hệ nhân quả giữa hành vi bán phá giá và thiệt hại của ngành sản xuất trong nước theo đúng quy định.

Bên cạnh đó, Bộ Công Thương cũng đã nhận được ý kiến của các doanh nghiệp khác có liên quan bày tỏ sự quan tâm về khả năng khởi xướng điều tra chống bán phá giá đối với sản phẩm thép cán nóng HRC nhập khẩu từ Trung Quốc vào Việt Nam.

Trong diễn biến liên quan, ngày 11/4, thông tin tại đại hội đồng cổ đông thường niên 2024 của Tập đoàn Hoà Phát, việc khởi xướng điều tra chống bán phá giá là theo chuẩn WTO và là điều thông thường. Khi Việt Nam xuất khẩu ra thị trường quốc tế, cũng đối mặt với nhiều vụ kiện chống bán phá giá và áp thuế phòng vệ thương mại. Quyết định có khởi xướng chống phá giá hay không là trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước. 

Có thể thấy, việc khởi xướng điều tra và áp thuế chống bán phá giá đối với thép HRC nhập khẩu vẫn phải do cơ quan quản lý quyết định dựa trên những dữ liệu cụ thể và đánh giá khách quan để đưa ra kết luận cuối cùng với nhóm hàng quan trọng này. Kết luận đó sẽ là tiền đề tạo ra môi trường cạnh tranh công bằng, lành mạnh giữa các doanh nghiệp sản xuất thép trong nước, cũng như tạo ra giá trị cao cho mặt hàng thép Việt Nam khi đưa ra thị trường nước ngoài.

Phan Trang