Xóa thuế khoán – cột mốc lớn của quản lý thuế

Chiều 16/12 tại Hà Nội, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp với các đơn vị liên quan tổ chức hội thảo “Giải mã chuyển đổi mô hình và kê khai thuế: Từ thực tiễn hộ kinh doanh”. Hội thảo diễn ra trong bối cảnh việc xóa bỏ thuế khoán, chuyển sang cơ chế quản lý thuế mới đối với hộ kinh doanh sẽ được triển khai từ năm 2026.

Phát biểu tại sự kiện, ông Nguyễn Quang Vinh, Phó Chủ tịch VCCI nhấn mạnh năm 2026 là cột mốc quan trọng, đánh dấu sự thay đổi căn bản trong lịch sử quản lý thuế đối với khu vực kinh tế tư nhân tại Việt Nam. Theo ông, việc chuyển từ thuế khoán sang tự kê khai, tự nộp thuế không chỉ là yêu cầu về mặt kỹ thuật, mà còn thể hiện tinh thần của Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, hướng tới môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng và hiện đại.

Ông Nguyễn Quang Vinh cho rằng hộ kinh doanh không chỉ là sinh kế của từng gia đình, mà còn là lực lượng quan trọng đóng góp cho tăng trưởng GDP, tạo việc làm và bảo đảm an sinh xã hội. Vì vậy, quá trình chuyển đổi lần này không nhằm tạo thêm gánh nặng, mà là bước đi cần thiết để khu vực hộ kinh doanh phát triển bền vững hơn, từng bước tiệm cận các chuẩn mực quản lý hiện đại.

Theo số liệu của Bộ Tài chính, hiện cả nước có khoảng 3,6 triệu hộ, cá nhân kinh doanh đang hoạt động, tăng 106% so với năm trước. Khu vực này không chỉ thu hút hàng triệu lao động mà còn đóng góp ngày càng lớn cho ngân sách nhà nước. Năm 2024, số thu từ hộ, cá nhân kinh doanh đạt gần 26.000 tỷ đồng, tăng 20%; riêng 6 tháng đầu năm 2025 đạt 17.100 tỷ đồng, vượt xa cùng kỳ.

Tuy nhiên, mô hình thuế khoán hiện nay đã bộc lộ nhiều hạn chế, như thiếu minh bạch, chưa phản ánh đúng quy mô hoạt động và tạo ra sự chưa công bằng giữa các chủ thể kinh doanh. Theo lãnh đạo VCCI, chuyển sang mô hình kê khai sẽ giúp chuẩn hóa quản lý thuế, đồng thời tạo nền tảng để hộ kinh doanh tiếp cận tín dụng, mở rộng thị trường và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Thừa nhận những lo ngại của hộ kinh doanh về chi phí tuân thủ, kỹ năng công nghệ hay việc sử dụng hóa đơn điện tử, ông Nguyễn Quang Vinh khẳng định VCCI sẽ tiếp tục đồng hành, hỗ trợ trong suốt quá trình chuyển đổi. Mục tiêu không chỉ là thay đổi phương thức kê khai, mà còn xây dựng văn hóa tuân thủ, giúp hộ kinh doanh từng bước chuyển từ tâm lý e ngại sang chủ động, hiểu đúng và tự tin làm chủ công nghệ.

Ngành Thuế: Lấy người nộp thuế làm trung tâm

Tại hội thảo, nhiều hộ kinh doanh đã nêu câu hỏi cụ thể về hóa đơn đầu vào, chuyển đổi lên doanh nghiệp và các ưu đãi thuế. Trước những băn khoăn này, đại diện cơ quan thuế và các đơn vị liên quan đã trực tiếp giải đáp, làm rõ cách xử lý chi phí không có hóa đơn, chứng từ thay thế và các bước chuẩn bị khi chuyển đổi mô hình. Các diễn giả nhấn mạnh, chủ trương chuyển đổi không nhằm gây khó, mà hướng tới chuẩn hóa hoạt động, tạo nền tảng minh bạch để hộ kinh doanh phát triển bền vững.

Dưới góc độc cơ quan quản lý, ông Mai Sơn, Phó Cục trưởng Cục Thuế cho biết, ngành Thuế xác định việc đồng hành, hỗ trợ hộ kinh doanh không chỉ là nhiệm vụ trước mắt, mà là định hướng xuyên suốt, lâu dài.

Thực hiện chủ trương của Đảng, Quốc hội và Chính phủ, Bộ Tài chính đã xây dựng Đề án chuyển đổi mô hình quản lý thuế đối với hộ kinh doanh, trong đó Cục Thuế triển khai kế hoạch “60 ngày cao điểm chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai”.

Kế hoạch này tập trung chuẩn bị đồng bộ hạ tầng kỹ thuật, quy trình nghiệp vụ, tài liệu hướng dẫn và công cụ hỗ trợ, đồng thời giúp hộ kinh doanh từng bước làm quen với phương thức mới.

Trong quá trình triển khai, cơ quan thuế các cấp đã tích cực lắng nghe phản ánh từ hộ kinh doanh thông qua báo chí, VCCI và các tổ chức đại diện, qua đó tham mưu điều chỉnh chính sách theo hướng giảm gánh nặng tuân thủ.

Một điểm nhấn quan trọng được ông Mai Sơn thông tin là Quốc hội đã thông qua Luật Quản lý thuế sửa đổi và Luật Thuế thu nhập cá nhân sửa đổi, với nhiều nội dung hỗ trợ thiết thực.

Trong đó, đáng chú ý là việc xóa bỏ chế độ kế toán đối với hộ kinh doanh và nâng ngưỡng doanh thu không chịu thuế thu nhập cá nhân từ 200 triệu đồng lên 500 triệu đồng/năm.

Theo lãnh đạo Cục Thuế, đây là những bước đi quan trọng nhằm giảm áp lực tuân thủ, tạo điều kiện thuận lợi cho kinh doanh nhỏ và thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân phát triển.

Từ góc độ nghiên cứu, ông Phạm Ngọc Thạch, Phó Trưởng ban Ban Pháp chế VCCI, cho biết khảo sát của VCCI cho thấy 49% hộ kinh doanh lo ngại chi phí và thời gian quản lý hóa đơn, chứng từ sẽ tăng khi chuyển sang kê khai.

Những khó khăn khác tập trung vào năng lực công nghệ hạn chế, thói quen ghi chép thủ công và chi phí đầu tư ban đầu.

Từ đó, VCCI khuyến nghị hộ kinh doanh cần chủ động cập nhật quy định pháp luật, tăng cường ứng dụng công nghệ và lựa chọn các giải pháp phù hợp để công nghệ trở thành “trợ thủ”, không phải gánh nặng.

Ở góc độ doanh nghiệp công nghệ, ông Đỗ Tuấn Anh, Phó Tổng Giám đốc KiotViet nhận định: Độ tuổi, ngành nghề và môi trường kinh doanh quyết định khả năng tiếp nhận công nghệ.

Theo ông Đỗ Tuấn Anh, nhóm kinh doanh truyền thống cần được hỗ trợ nhiều hơn và sự thấu hiểu, đồng hành là yếu tố quyết định thành công của chuyển đổi số.

KiotViet đã xây dựng lộ trình chuyển đổi số cho hộ kinh doanh, từ khảo sát điều kiện ban đầu đến hỗ trợ sau bán, nhằm giải quyết từng “bài toán nhỏ” trong quá trình chuyển đổi.

Bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam nhấn mạnh vai trò của tư vấn thuế trong việc giảm chi phí, tăng minh bạch và xây dựng văn hóa tự giác tuân thủ.

“Chuyển đổi lên kê khai không chỉ giúp hộ kinh doanh minh bạch hơn, mà còn mở rộng cơ hội tiếp cận thị trường và phát triển dài hạn”, bà Cúc nói.

TT