Thời gian qua, việc TP.HCM đề xuất phương án thu thuế nhà, đất không trực tiếp và tăng các khoản thuế, lệ phí liên quan đến bất động sản thứ 2 trở lên nhằm tăng nguồn thu và ngăn chặn tình trạng đầu cơ nhận được sự quan tâm lớn từ dư luận.

Về đề xuất này, có nhiều ý kiến trái chiều. Song, dưới góc nhìn là chuyên gia pháp lý đầu tư, bất động sản, ThS. Nguyễn Văn Đỉnh nhìn nhận, việc đánh thuế với người sở hữu nhiều nhà, đất để chống đầu cơ có phải là vi hiến hay không là vấn đề còn nhiều tranh cãi.

Vị chuyên gia này dẫn chứng, Điều 70 Hiến pháp năm 2013 quy định Quốc hội có nhiệm vụ, quyền hạn quy định, sửa đổi hoặc bãi bỏ các thứ thuế. Đồng thời, Điều 15 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 cũng quy định Quốc hội ban hành nghị quyết để quy định thực hiện thí điểm một số chính sách mới thuộc thẩm quyền quyết định của Quốc hội nhưng chưa có luật điều chỉnh hoặc khác với quy định của luật hiện hành.

QUẢNG CÁO

Việc đánh thuế nhà, đất là giải pháp bắt buộc phải làm, nhưng cần phải theo luật và đồng bộ để đảm bảo tính công bằng khi áp dụng. Ảnh: Vũ Phạm

Điều này có nghĩa là nếu Quốc hội thông qua một nghị quyết quy định chính sách đặc thù của TP.HCM, bao gồm chính sách thuế bất động sản là đúng nhiệm vụ, quyền hạn được hiến định và phù hợp với Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Tuy nhiên, ông Đỉnh nhấn mạnh, tại Điều 47 Hiến pháp năm 2013 (quy định về quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân) lại quy định mọi người có nghĩa vụ nộp thuế theo luật định, lưu ý là “theo luật định” chứ không phải “theo quy định”.

“Nếu tôi là công dân Việt Nam hoặc người nước ngoài làm ăn, sinh sống, có thu nhập tại Việt Nam, tôi chỉ có nghĩa vụ nộp các khoản thuế đã được quy định trong luật. Theo phương thức loại trừ, tôi không phải nộp các khoản thuế không quy định trong luật, kể cả nếu nó trong nghị quyết của Quốc hội ban hành các chính sách đặc thù cho một địa phương”, ông Đỉnh lý giải và cho rằng, quy định này là hoàn toàn hợp lý nhằm bảo đảm quyền con người, quyền cơ bản của công dân.

Việc đánh thuế nhà, đất đã quy định rõ trong Nghị quyết số 18 ngày 16/6/2022 của Ban chấp hành Trung ương về tiếp tục đổi mới, hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý và sử dụng đất. Nhưng, theo ông Đỉnh, nếu một người sở hữu 10 căn nhà ở quận 1, TP.HCM phải chịu thuế hàng năm, trong khi một đại gia khác cũng sở hữu 10 căn nhà ở phố cổ Hà Nội không phải chịu thuế thì không có sự công bằng. Vì vậy, việc đánh thuế nhà, đất là giải pháp bắt buộc phải làm nhưng cần theo luật và đồng bộ.

Nói thêm, ông Đỉnh cho biết, tại Điều 4 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật quy định về hệ thống văn bản quy phạm pháp luật của nước ta đã liệt kê Khoản 1 là Hiến pháp; khoản 2 là Bộ luật, luật, nghị quyết của Quốc hội. Điều này dẫn đến cách hiểu nghị quyết của Quốc hội có hiệu lực ngang luật (cả 2 văn bản này đều do cùng một cơ quan ban hành với trình tự, thủ tục gần tương tự).

“Trong những vấn đề hệ trọng như chính sách thuế, hình sự… thì bắt buộc phải quy định trong luật để đảm bảo chặt chẽ, thống nhất áp dụng, tránh gây bất bình đẳng, thiếu công bằng giữa mọi người, các địa phương”, ông Đỉnh cho hay.

Đánh thuế để hạn chế tình trạng đầu cơ

Năm 2017, Quốc hội ban hành Nghị quyết 54 với nhiều cơ chế đặc thù cho TP.HCM nhằm tạo động lực mới để bứt phá. Song, đến nay, TP.HCM chưa phát triển như kỳ vọng bởi còn nhiều vướng mắc trong cơ chế, chính sách.

Do đó, trong dự thảo nghị quyết thay thế Nghị quyết 54 vừa gửi Bộ KH&ĐT thẩm định trước khi trình Chính phủ, TP.HCM kiến nghị tăng thu thuế nhà, đất mà người sở hữu không trực tiếp sử dụng hoặc bất động sản thứ 2 trở lên.

Cụ thể, phương án 1, TP.HCM kiến nghị thí điểm thu thuế nhà và đất ở mà người sở hữu không trực tiếp sử dụng. Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ quy định mức thuế, phương pháp tính và thời gian áp dụng.

Phương án thứ 2, TP.HCM đề xuất tăng mức thu lệ phí trước bạ khi mua, nhận chuyển nhượng; thuế sử dụng đất phi nông nghiệp và thuế thu nhập cá nhân từ hoạt động chuyển nhượng nhà, đất thứ 2 trở lên.

Mức tăng do HĐND TP.HCM quyết định, gồm thuế sử dụng đất phi nông nghiệp đối với đất ở (không quá 5 lần mức hiện hành) và thuế thu nhập cá nhân từ hoạt động chuyển nhượng nhà đất thứ 2 trở lên (không quá 2 lần mức hiện hành); tăng tỷ lệ thu lệ phí trước bạ khi mua, nhận chuyển nhượng nhà đất thứ 2 trở lên từ mức 0,5% giá trị chuyển nhượng lên 2%, và mức tối đa chuyển nhượng từ 500 triệu đồng lên 1 tỷ đồng/hồ sơ.

Với phương án này, TP.HCM cho rằng sẽ hạn chế tình trạng đầu cơ bỏ hoang nhà, đất trong dự án bất động sản, gây lãng phí nguồn lực xã hội, đồng thời làm cơ sở, tiền đề cho việc ban hành sắc thuế mới.